Hoe ons huisje gemolken werd

© 2018 Crossroad Culture Drs. Mariska Stevens

Hoe ons huisje gemolken werd... De sociale constructie van de woningmarkt en de ‘’duurzame’’ transitie

Zaterdag 9 Juni publiceerden Michiel Hulshof en Koen Straver een artikel in de Volkskrant over de consequenties van de energietransitie voor de toekomst: zij concludeerden: Nederlanders met een bruto-inkomen van maximaal 17.646 euro gaan in 2021 zo’n 6 procent van hun inkomen aan energie betalen. Als we niets doen, kan dat oplopen tot 17 procent in 2050.i Het duurt altijd even voordat antropologen door dringen tot het grotere publiek, meestal omdat de academische discipline er weinig aandoet. Negen van de tien keer komen antropologische contributies ten behoeve van de samenleving van buiten onze universiteit. En dus hebben weinig mensen gehoord van Pierre Bourdieu analyse van de Franse huizenmarkt, hij blijft meestal opgesloten in de academische wereld.    Toch is het hoog tijd om zijn benadering eens te bekijken, juist omdat die nu expliciet actueel is. Een van Bourdieu’s belangrijkste uitgangspunten is het feit dat de huizenmarkt niet een markt is die zich ontwikkelt volgens een economische wetmatigheid, maar dat het een sociale constructie is. Dat lijkt bijna moeilijk te geloven, alle krantenartikelen suggereren dat stijgende huizen, gebrek aan goedkope woonruimte, afbraak van sociale huurwoningen het gevolg is van een oververhitte markt. Dat besef gaat gepaard met een overheidsbeleid dat enerzijds uitgaat van het dwingen van mensen in vreemdsoortige volksverhuizingen, alsof burgers pionnen zijn op een schaakbord, die je van lieverlee kunt herplaatsen, afhankelijk van de economische behoefte. Anderzijds laat de overheidsbeleid het volledig afweten.

‘’Economische keuzes mbt tot huisvesting, of het nu gaat om kopen, of huren, het kopen van een oud huis of een nieuwe, in het laatste geval of om een traditioneel huis of een industrieel gebouwd huis, hangt af aan de ene kant van een sociale economische dispositie van de personen -en hun voorkeuren-en de economische bronnen die ze kunnen aanboren, en anderzijds op de staat waarin het aanbod van huizen verkeerd (2005: 15) ’’ ii

Maar Bourdieu waarschuwt, dat economen deze condities als onvoorwaardelijk benaderen, terwijl diezelfde markt op haar beurt afhankelijk is van de gehele complex van economische en sociale condities die worden geproduceerd door de “huisvestingspolitiek”. Hij waarschuwt tevens voor de consequentie om huizen als kapitale goederen te definiëren als onderdeel van een economisch strategie, zonder cultureel historische eigenschappen en zonder de het systeem van reproductieve eigenschappen (reproductie van socio-culturele zoals, familie, groep, buurt, omgeving), leidt tot een niet duurzaam, en zelfs destabiliserende werking op alles wat wij onder habitat en huisvesting verstaan.iii

Woning corporaties en volkshuisvesting?

En toch is dat precies wat de overheid heeft gedaan. Het begon met zelfregulering van de woningcorporaties en vreemd genoeg werden feitelijk staatsbedrijven, maar zonder de nodige controle. Op 30 juli 2015 publiceerde Amsterdamse Federatie van Woningcorporaties (afwc) een geïdealiseerd beeld van de ontwikkeling van de sociale woningbouw in Amsterdam: Van Krot naar woongenot, een film die in 2007 tot stand kwam naar aanleiding van hun 90 jarig bestaan iv . De openingszin: ‘’Zo'n 40 % van alle inwoners van Amsterdam woont in een huis van een woningbouwcorporatie. De woningen zijn van alle gemakken voorzien. ‘’ Onder die gemakken verstaat men douche en toilet en ja inderdaad dat was vroeger wel anders.

📷 Huisvesting is meer dan kapitaalmarkt en design alleen, het is school, thuis, familie, kennissen, vrienden, buurtbewoners, het is waar je bent opgegroeid, het is waar je kinderen zijn opgegroeid en waar je een heel leven gewoond hebt.

   Maar vochtproblemen, ratten in de kruipruimte, tochtgaten en rotte kozijnen behoren tot de niet benoemde ‘’gemakken’’. Dat geldt ook voor knetter dure verlichting van de gemeenschappelijke ruimtes, oplopende servicekosten, niet gerepareerde gebreken aan de woning en oplopende energiekosten.        

   Woningcorporaties zijn slachtoffer aan hun eigen reïficatie. Ze zien zichzelf als persoon en niet meer als vereniging. Als ‘gever’ en niet meer als bemiddelaar en vertegenwoordiger van beleid. Trots roepen ze wat ze wel niet hebben gedaan voor de Amsterdammers, terwijl huizen gewoon met subsidie gebouwd zijn. Trots vermelden zij allemaal wapenfeiten, laten zij weten hoe zij financieel leiden wanneer de gemeente eisen stelt aan het aandeel sociale huurwoningen, maar realiseren zij zich gewoon niet dat ze zonder die 40% Amsterdammers helemaal nooit hadden bestaan. Wat tevens duidelijk mag zijn dat corporaties bedoeld zijn voor arme huishoudens.

   In Amsterdam zocht het bestuur, onder druk van haar bewoners, jarenlang om huurbescherming te garanderen en het aantal huisjesmelkers te verminderen. Met de verkoop op grote schaal van sociale huurwoningen zijn de huisjesmelkers weer terug. Daarnaast houden corporaties vaak meerderheidsbelang in gecombineerde VVE’s (combinaties van huurwoningen en koopwoningen) waarbij beide partijen, zowel de kopers als de huurders, geen stem meer hebben. Huurders krijgen met regelmaat te horen: ‘’U moet bij de VVE zijn voor de buitenkant van het huis, daar gaat de corporatie niet over.’’

📷 Licht overdag: elektrakosten per jaar 113 euro per eenheid voor 3 portalen: ca 21 huishoudens 2373 € voor de verlichting van gemeenschappelijke ruimtes. Hoezo spaarzaam?

   Het probleem is dat huurders een contract hebben met de woningcorporatie, niet met de VVE. Tegelijkertijd hebben in combi VVE’s de kopers ook niet veel in te brengen. Willen de kopers LED verlichting in de gemeenschappelijke ruimtes? De corporatie heeft meerderheidsbelang en beslist, nee hoor, dat doen we pas in 2022. Protesteren huurders? Sinds 2013 heeft met besloten dat de huurcommissies beperkt dossier opbouwen.

   Uitgerekend die stukken, die laten zien dat corporaties fout zitten, worden niet meer meegenomen in de procesvoering. De huurcommissie geeft daarmee feitelijk de woningcorporatie altijd gelijk. Huurders kunnen particulier dan naar de kantonrechter stappen, maar die kijkt uitsluitend of de huurcommissies hun werk hebben gedaan, en volgens de huidige regelgeving klopt dat dan. Stjakkaaa! Daar ging 350 € proceskosten voor de huurder naar de knoppen.

Transitie, armoede en ‘’economisch nuts”

Al juichend kopt het NRC op 15 Juni dat de wereld steeds rijker wordt een nieuwe marketing truc verschijnt aan den einder.v ‘’Onderzoek wijst uit’ dat’’…wat tegenwoordig onderzoek heet mag een roze olifant nog niet evenaren, maar goed in dit geval vi. Nederland kent 1,1 miljoen huishoudens onder de armoedegrens, concludeert het NRC tegelijkertijd in haar Armoede Specialvii. Maar ook de Volkskrant komt met interviews die ons moeten aanzetten dat wij van ‘’onze verslaving aan goedkoop eten af moeten’’ viii    Door die tegenstrijdige berichtgeving neemt wat armoede betekent in de publieke opinie steeds vreemdere vormen aan. Zo biedt het NIBUD een cursus waarin groepen mensen voor 950€ per groep een dag lang middels een spel leren wat het is om arm te zijn, om zo hun empatisch vermogen te vergroten.ix    Slechts èèn dag staat niet in verhouding tot jaren van armoede zonder enig uitzicht op beter (van bijvoorbeeld oudere werkelozen, arbeidsgehandicapten en vele anderen), en al maar oplopende kosten van huur en energie en daarnaast ook nog de dreiging van oplopende kosten voor individuele eigen risico in de gezondheidszorg, afbraak van het huur -en zorgsubsidiestelsel, oplopende btw op voedsel van 6% naar 21%.

Men doet het af als iets van laag opgeleiden, maar volgens het Centraal Bureau van de Statistiek laten de huidige cijfers zien dat armoede onder hoger opgeleiden net zo goed bestaat, deels door de vergrijzing en werkeloosheid onder ouderen boven de 55, deels als gevolg van het groeiend aandeel van MKB en maar liefst 7,1 % van de ZZP, volgens onderzoek van het NRC in de arbeidsmarkt, de arbeidsflexibiliteit, maar ook werkende armen (armoede als gevolg van werk dat niet voldoende inkomen genereert)x. Schaamte over armoede is nog steeds groot. Ik betwijfel zelfs of het CBS wel de beschikking heeft over de werkelijke cijfers. En ondertussen een kabinet dat geen moeite doet om onderzoek serieus te nemen, maar gewoon doorgaat de rechten van de allerarmsten af te kalven.

   Huisvestingspolitiek staat opnieuw dus ook weer niet op zichzelf, vooral waar het de stijgende kosten van energie betreft, maar ook de kosten van toenemende vervuiling en dier consequenties in de huizenmarkt verschuivingen. Een simpel voorbeeld, de industrie betaalt nauwelijks voor zijn vervuiling naar ratio voor huishoudens. Arme huishoudens hebben de laagste CO2 footprint en betalen het meeste aan de vervuiling, zo blijkt uit een reent rapport van CE Delft. Volgens hun berekeningen zullen zij in 2030 10,2 % van hun besteedbaar inkomen betalen aan energie, vergeleken bij de midden (4,5%) en top (3,6%) inkomens. xi    Het wordt des te gekker wanneer stichtingen die in het leven zijn geroepen door de gemeente trainingen van 2 dagdelen gaan uitschrijven tegen betaling a raison voor respectievelijk 359, 249, 149 € van privaat naar non-profit om te leren hoe je CO2 kunt sparen en daar ook nog een certificaat mee behaalt. Informatie die vrij toegankelijk zou moete zijn, maar bovendien hoogstwaarschijnlijk niet de CocaCola of Schiphol betreft, en evengoed toch geld kan opleveren in de toekomst, of zelfs marketing (Kijk ons, wij hebben een officiële training gedaan!). Het is een kwestie van tijd voordat het economisch markt segment van de gasloze samenleving is ontdekt als BIG BUSSINESS

📷

Stijgende elektriciteitsprijzen, minima gezinnen met een besteedbaar inkomen van 200€ per maand, waar moet hun ruimte vandaan komen?

   Hoe wispelturig die markt is blijkt ook (het mag bizar heten) dat op het moment dat de overheid besloot dat heel Nederland van het gas af moest de verkoop van gasketels omhoog schoot. Hoewel ook andere waarschuwen voor ongewenste effecten van de gasloze politiek, was dit toch wel het laatste dat werd verwacht.    In de huidige complexen roept wederom de overheid dat er meer huizen moeten komen voor de midden inkomens en in de vrije sector, maar zodra het gaat om dat markt segment blijkt dat sociale huurwoningen (met name in Amsterdam Oost) bij vrijkomen verdubbelen in huurprijs, van 550 naar 1200 euro per maand, dus letterlijk in de vrije sector worden gelanceerd!

   En zo wordt onze overheid onze nieuwe huisjesmelker, maar dat heet nu ‘’energietransitie’’.

Wat moet er gebeuren om minimum huishoudens voor complete ondergang te behoeden? Kom 4 Juli naar de Jungle Amsterdam, 2e van Swindenstraat 26 (van 20.00-22.00 uur) om daarover te debatteren. Toegang gratis.

i https://www.volkskrant.nl/columns-opinie/verdeel-de-lusten-en-de-lasten-van-de-groene-revolutie-eerlijk~bca80bdf/ ii Pierre Bourdieu: 2005: The Social Structures of the Economy. Polity Press, U.S.A. iii Ibid: 25 iv . http://www.afwc.nl/100jaar/ v https://fd.nl/economie-politiek/1258312/de-wereld-wordt-steeds-rijker? vi Volkskrant: 16 Juli 2018 vii (https://www.nrc.nl/nieuws/2018/06/15/arm-zijn-in-een-van-de-rijkste-landen-ter-wereld-a1606786) ix https://www.nibud.nl/beroepsmatig/voor-een-dag-arm-ervaar-financiele-stress/ x https://www.nrc.nl/nieuws/2018/04/16/van-alle-mensen-in-de-armoede-is-een-derde-zzper-a1599556 xi Vergeer, R.: Rooijers, F. Davidson, A: Rechtvaardigheid